समाधी अभंग :- संत ज्ञानेश्वर महाराज आळंदी देवाची

संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग,
Saint Dnyaneshwar Maharaj’s Samadhi Abhang
Sant Dnyaneshwar Maharaj Sarth Haripath, Watch Haripath Read Listen
Sant Dnyaneshwar Maharaj Haripath

—-🕉12. संत समाधी / निर्याण पर अभंग
अनुक्रमणिका
समाधीचे अभंग किंवा सुधारणेसाठी संपर्क करा.
धनंजय म. मोरे मोबा. ९४२२९३८१९९
संत निवृत्तिनाथ समाधी
संत ज्ञानेश्वरांचे समाधी अभंग
संत सोपानदेव समाधी अभंग
सावता म. समाधी
संत ज. तुकाराम म. वैकुंठ गमन अभंग
संत एकनाथ म.जांचे प्रयाण (समाधीचे अभंग)
संत नामदेवरायांची समाधी
आमचे ईतर सर्व सॉफ्टवेअर-डाऊनलोड-करा.
निवडक अभंग हरिपाठ वाराचे अभंग गाथा 

संत ज्ञानेश्वर महाराज संक्षिप्त चरित्र

जन्म :- आपेगाव-पैठण, युव नाम संवत्सर, श्रावण वद्य अष्टमी, गुरुवार दि. २२ ऑगस्ट इ.स. १२७५, शालिवाहन शके ११९७, युगाब्द ४३७७;
पूर्ण नांव :- ज्ञानेश्वर विठ्ठलपंत कुलकर्णी
पत्नीचे नांव :- अविवाहित
वडिल :- विठ्ठलपंत
आई : सौ. रुख्मिणी विठ्ठलपंत कुलकर्णी
बाप आजोबा :- गोविदपंत कुलकर्णी आपेगांव
बाप आजी :- नीराबाई गोविदपंत कुलकर्णी आपेगांव
माय आजोबा :- सिध्दोपंत आळंदी
बाप आजी :- उमाबाई आळंदी
भाऊ २ : निवृत्तीनाथ, सोपान काका,
बहिणी १ :- मुक्ताबाई
मुले/मुली :- ब्रम्हचारी असल्याने अपत्य नाहीत.
अभंग :- १२०० आसपास
संजीवन समाधी :- दुर्मुख नाम संवत्सर, कार्तिक वद्य त्रयोदशी, रविवार दि. ०२ डिसेंबर इ.स. १२९६, शालिवाहन शके १२१७, युगाब्द ४३९८.आळंदी देवाची जिल्हा पुणे येथे.
ग्रंथ :- ज्ञानेश्वरी, अमृतानुभव, हरिपाठ, अभंग गाथा, चांगदेव पाषष्टी.
विशेष :- हे १३ व्या शतकातील प्रसिद्ध मराठी वारकरी परंपरेतील संत आणि कवी होते. त्यांना ज्ञानेश्वर, ज्ञानदेव, किंवा माऊली म्हणूनही आदराने ओळखले जाते. संत ज्ञानेश्वर हे भागवत संप्रदायाचे प्रवर्तक, योगी व तत्त्वज्ञ होते.

समाधी अभंग अनुक्रमणिका
एकूण अभंग १८

1. अष्टोत्तरशे वेळ समाधी निश्चळ
2. ऐसियांचे जो चरित्र
3. गगनपंथे शुभ्र विमाने
4. तव तेथे लवल वर्तले
5. देव निवृत्ति यांनी धरिले
6. देव म्हणे रुक्‍मणी । हा
7. निवृत्तिदेव म्हणे करिता समाधान
8. निवृत्तीने बाहेर आणिले गोपाळा
9. पुढे ज्ञानेश्वर जोडोनिया कर
10. पुसताती संत सांगा देवा मातं
11. ब्रह्मादिक तेथे करिताती पूजा
12. मंगलमूर्ति सुखधामा
13. महाउत्सव त्रयोदशीं
14. लावियेला दीप निरंजन ज्‍योती
15. समाधि परिपूर्ण बैसले
16. सर्व स्‍वस्तिक्षेम वैष्‍णव मंडळी
17. साडेतीन पाउले टाकिली निश्‍च
18. हस्त ठेविला माथया

संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग, 1 ला
पुसताती संत सांगा देवा मात
पुसताती संत सांगा देवा मात । पूर्वी येथे होते कोण क्षेत्र ॥१॥
देव म्हणे स्थळ सिध्द हे अनादी । येथेच समाधी ज्ञानदेवा ॥२॥
अष्टोत्तरशे वेळा साधिली समाधी । ऐसे हे अनादि ठाव असे ॥३॥
नामा म्हणे देवा सांगितले उत्तम । ज्ञानांजन सुगम देखो डोळा ॥४॥

संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग 2 रा
मंगलमूर्ति सुखधामा 2

मंगलमूर्ति सुखधामा । भक्ताचिया कल्‍पद्रुमा ।
निवृत्तीया पुरुषोत्तमा । नमो तुज ॥१॥
विद्यासागरा वैरागरा । संकटी माऊली ज्ञानेश्वरा ।
भरीत दाटले अंबरा । तो तू योगेश्वरा मोक्षदायी ॥२॥
मति चालविली रसाळ । संत श्रोतया केला सुकाळ ।
दिधले पुरुषार्थाचे बळ । ते तू केवळ संजीवन ॥३॥
अमृतानुभव आनंदलहरी । ग्रंथ सिध्द केला ज्ञानेश्वरी ।
संस्कृत प्राकृत वैखरी । वदविली माझी ॥४॥
आता मोक्षाचिया वाटा । पाहिला षडचक्र चोहटा ।
आज्ञा द्यावी वैकुंठा । ज्ञानदेव म्हणे ॥५॥

संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग 3 रा
अष्टोत्तरशे वेळ समाधी निश्चळ 3

अष्टोत्तरशे वेळ समाधी निश्चळ । पूर्वी तुझो स्थळ वहनाखाली ॥१॥
उठविला नंदी शिवाचा ढवळा । उघडिली शिळा विवराची ॥२॥
आसन आणि धुनी मृगछालावर । पाहती ऋषीश्वर वोसंडोनी ॥३॥
बा माझया समाधी पाहिली जुनाट । केवळ वैकुंठ गुह्यगौप्य ॥४॥
नामा म्हणे देवा पुरातन स्थान । ऐसे नारायणे दावियेले ॥५॥

संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग 4 था
हस्त ठेविला माथया 4

हस्त ठेविला माथया । ज्ञानदेव लागे पाया ।
विठोजी म्हणे लवलाहया । समाधीस बैसले ॥१॥
इंद्र चंद्र देव येती । ब्रह्मदिक गीते गाती ।
यम वरुण बृहस्पती । विमाने दाटती अंतरिक्षी ॥२॥
तव पातले गरुडदेव । रुक्मिणी सत्यभामा भाव (माय) ।
राही माता गोपी सर्व । समाधि ज्ञानदेव पहावया ॥३॥
ब्रह्मा इंद्र प्रजापति । सर्व अंतरिक्षी पहाती ।
अलंकापुरी येत श्रीपती । हरुष चित्ती ज्ञानदेवा ॥४॥
ऋषिमुनी गणगंधर्व । पिशाच्च गुह्यक सर्व ।
धृव अंबऋषि माधव । चित्‍ती भाव पहावया ॥५॥
ऐसी दाटली विमाने । संत जाणताती ज्ञाने ।
ज्ञानदेव ब्रह्म होणे । हे विंदान विठ्ठलाचे ॥६॥
जय जय शब्दे ध्वनि गर्जे । तेणे स्वर्ग मृत्यु पाताळ गाजे ।
पाताळी शेष म्हणे भुंजे । प्रेमे फुंजे न समाये ॥७॥
नामा म्हणे शिवादिका । सिद्धेश्वरी मिळाले सकळिका ।
पाहती विठ्ठल कौतुका । ज्ञानदेव समाधीचे ॥८॥

संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग 5 वा
तव तेथे लवल वर्तले 5

तव तेथे लवल वर्तले । आकाश असे विमानी दाटली ।
म्हणती मुळपीठ वैकुंठ देखील ॥ पुंडलिका सकट ॥१॥
पंढरीहूनी आले कैसे । पुंडलिक देव सरसे ।
ज्ञानदेवा सवे नामा असे । आणि विष्णुभक्त अपार ॥२॥
राही रखुमाई सत्यभामा । गाई गोपाळ मेघ:शामा ।
म्हणती पहा हो महिमा । या विष्णुभक्ताचा ॥३॥
सवे धृवप्रल्हाद अंबऋषी रुक्मांगद सुर्यवंशी ।
आणि ऋषीमुनी तापसी । ऐसे सहित वनमाळी ॥४॥
बळी भीष्म नारद । उध्दव अक्रुर विदगद ।
आणि बिभीषण सुबुध्द । हनुमंतादि करुनी ॥५॥
हाहा हूहू गंधर्व गाती । रुणु झुणु रुणु झुण विणे वाजती ।
देवांगना आरती ओवाळती । देव भक्तांसहित ॥६॥
ऐसा शुभ काळ समयो । झाला भाग्याचा उदयो ।
ज्ञानदेव नामदेव पहावो । धन्य धन्य धरातळी ॥७॥
नामा नुघडी दृष्‍टीसी । ह्र्दय ध्‍यातसे ऋषीकेशी ।
ज्ञानदेवो निजमानसी । विष्णुमूर्तीशी लीन झाला ॥८॥

महाउत्सव त्रयोदशी 6

महाउत्सव त्रयोदशी । केला त्‍या ज्ञानदेवासी ।
मग नामा म्हणे विठोबासी । चरण धरुनिया ॥१॥
समाधिसुख दिधले देवा । ज्ञानांजन अलंकापुरी ठेवा ।
अजानवृक्षी बीज वोल्‍हावा । या भक्‍तजनांसी ॥२॥
कृपा आली विठठलासी । म्हणे ज्ञानदेव परियेसी ।
तीर्थ भागीरथी अहर्निशी । तुज नित्य स्‍नानासी दिधली ॥३॥
इंद्रायणी दक्षिण वाहिनी । भागिरथी मणिकर्णिका दोन्‍ही ।
इया मिळालिया त्रिसंगमी । पूण्‍यभूमी तुझिये ॥४॥
येथे जरी नित्य स्‍थान घडे । तरी नित्य वैकुंठवास जोडे ।
तुज नाही कुवाडे । मी कोडे उभा असे ॥५॥
जेथे हरिकथा नाम वाचे । जो उच्‍चरील विठठलाचे ।
तयांसी पेणे वैकुंठीचे । दिधले साचे अक्षयी ॥६॥
आणिक ऐके रे ज्ञानराजा । जो या सिध्‍देश्वरी करी पूजा ।
तो अंतरंग भक्‍त पै माझा । मुक्‍ती सहजा जाहली त्‍यासी ॥७॥
नामा म्हणे ऐसे अंतरंग । कैसा ओळला पांडुरंग ।
ज्ञानदेवी समाधि सांग । हरे पांग कीर्तने ॥८॥

गगनपंथे शुभ्र विमाने 7

गगनपंथे शुभ्र विमाने । देव लक्षिती अधोवदने ।
तव अलंकमापुरी कीर्तने । टाळ मृदुंग झणत्‍कार ॥१॥
जयजयकार क्षिती होत । महादोषा संहार घात ।
नामा असे नाचत । पांडुरंगे म्हणितले ॥३॥
ज्ञानदेव बैसले समाधी । पुढे अजानवृक्ष निधी ।
वामभागी पिंपळ क्षिती सुवर्णाचा शोभत ॥४॥
निवृत्ती सोपान खेचर । ज्ञानदेव मुक्‍ताई निरंतर ।
करुनि अंत:करणा स्थिर । उत्तरद्वारी बैसले ॥५॥
देव म्हणे ज्ञानेश्वरा । चंद्रसूर्य जव दिनकरा ।
तव तुझा समाधि स्थिर । राहो रे निरंतर ॥६॥
जंववरी हे क्षिति मंडळ । जंववरी हे समुद्रजळ ।
मग कल्‍पक्षयी यथाकाळ । माझ्या हृदयी ठसावे ॥७॥
आणिक एक सोपारे । ज्ञानदेव ही चारी अक्षरे ।
जो जप करील निर्धारे । त्‍यासी ज्ञान होईल ॥८॥
ऐसा दिधला आशीर्वादा । संतासी बोले गोविंद ।
ज्ञानदेवा ऐसा उदबोध । दुजा न । देखो दृष्‍टीसी ॥९॥
नामा म्हणे स्‍वामी माझा । अगीकार केला वोजा ।
पावला भक्‍ताचिया काजा । गरुडारुढ होऊनी ॥१०॥

ब्रह्मादिक तेथे करिताती पूजा 8
ब्रह्मादिक तेथे करिताती पूजा । घालिताती सेजा समाधीसी ॥१॥
चिद्रत्‍न आसन उन्‍मनीची धुनी । समाधि सज्‍जनी पाहियेली ॥२॥
धुवट वस्‍त्राची घडी ते अमोल । तुळशी आणि बेल आंथरिले ॥३ ।
दुर्वा दर्भ वरी टाकिले मोकळे । पुष्‍पे तरु सकळ समर्पिली ॥४॥
नामा म्हणे छाया निरंतर । सुखी ज्ञानेश्वर सुखावला ॥५॥

लावियेला दीप निरंजन ज्‍योती 9

लावियेला दीप निरंजन ज्‍योती । प्रकाशल्‍या दीप्‍ती तन्‍मयाच्‍या ॥१॥
पुजुनी समाधि निघाले बाहेर । प्रेमे ज्ञानेश्वर डुल्‍लतसे ॥२॥
अनुमानिले स्थळ सभोवती सारे । धन्य ज्ञानेश्वर कृपा केली ॥३॥
देव आणि नामा रुक्‍माई । राही स्‍फुंदती ठायी ठायी संतजन ॥४॥
वोसंडोनि निवृत्ति आलिंगो लागली । आणिकांच्‍या डोळा अश्रु येती ॥१॥
अमर्यादा कधी केली नाही येणे । शिष्‍य गुरुपण सिध्दि नेले ॥२॥
गीतार्थाचा अवघा घेतला सोहळा । गुह्य गौप्‍यमाळा लेवविल्‍या ॥३॥
फेडिली डोळ्यांची अत्‍यंत पारणी । आता ऐसे कोणी सखे नाही ॥४॥
काढोनिया गुह्य देवे केले फोल । आठवती बोल मनामाजी ॥५॥
नामा म्हणे संत कासावीस सारे । लाविती पदर डोळियांसी ॥६॥

पुढे ज्ञानेश्वर जोडोनिया कर 10

पुढे ज्ञानेश्वर जोडोनिया कर । बोलतो उत्तर स्‍वामीसंगे ॥१॥
पाळीले पोसिले चालविला लळा । बा माझ्या कृपाळा निवृत्तिराजा ॥२॥
स्‍वामीचिया योगे झालो स्‍वरुपाकार । उतरलो पार मायानदी ॥३॥
निवृत्तीने हात उतरिला वदना । त्‍यागिले निधाना आम्‍हांलागी ॥४॥
नामा म्हणे देवा देखवेना मज । ब्रह्मी ज्ञानराज मिळविला ॥५॥

निवृत्तिदेव म्हणे करिता समाधान 11

निवृत्तिदेव म्हणे करिता समाधान । काही केल्‍या मन राहात नाही ॥१॥
बांधल्‍या तळ्याचा फुटलासे पाट । ओघ बारा वाटा मुरडताती ॥२॥
बांधल्‍या पेंढीचा सुटलासे आळा । तृण रानोमाळा पांगलेसे ॥३॥
हरिणीविण खोपी पडियेली वोस । दशदिशा पांडस भ्रमताती ॥४॥
मायबापे आम्‍हा त्‍यागियेले जेव्‍हा । ऐसे संकट तेव्‍हा झाले नाही ॥५॥
नामा म्हणे देवा पेटला हुताशन । करा समाधान निवृत्तीचे ॥६॥

सर्व स्‍वस्तिक्षेम वैष्‍णव मंडळी 12

सर्व स्‍वस्तिक्षेम वैष्‍णव मंडळी । बैसलेती पाळी समाधीच्‍या ॥१॥
पताकांची छाया दुणावली फार । सिध्द ज्ञानेश्वर तेंव्‍हा झाले ॥२॥
अजानवृक्ष दंड आरोग्‍य अपार । समाधीसमोर स्‍थापियेला ॥३॥
कोरडया काष्‍ठा फुटियेला पाला । तेव्‍हा अवंघियाला नमस्‍कारी ॥४॥
नामा म्हणे देवा घार गेली उडोन । बाळे दानादान पडियेली ॥५॥

साडेतीन पाउले टाकिली निश्‍चळ 13
साडेतीन पाउले टाकिली निश्‍चळ । नेमियले स्थळ उत्तरायणी ॥१॥
देव म्हणे ज्ञाना होई सावधान । माग वरदान मज काही ॥२॥
ज्ञानदेव म्हणे शुध्द कार्तिक मासी । व्रत एकादशी स्‍वामीकडे ॥३॥
कृष्‍णपक्षी व्रत हरिदिन परिपूर्ण । मागितला मान ज्ञानदेवे ॥४॥
नामा म्हणे देवा आवडीने देता । जोडले हे संता पीयूष जैसे ॥५॥

देव निवृत्ति यांनी धरिले 14
देव निवृत्ति यांनी धरिले दोन्‍ही कर ।
जातो ज्ञानेश्वर बैसावया ॥१॥
नदीचिया माशा घातले माजवण ।
तैसे जनवन कालवले ॥२॥
दाही दिशा धुंद उदयास्‍तावीण ।
तैसेचि गगन कालवले ॥३॥
जाऊनि ज्ञानेश्वर बैसले आसनावरी ।
पुढे ज्ञानेश्वरी ठेवियेली ॥४॥
ज्ञानदेव म्हणे सुखी केले देवा ।
पादपद्मी ठेवा निरंतर ॥५॥
तीनवेळा तेव्‍हा जेव्‍हा जोडिले करकमळ ।
झाकियले डोळे ज्ञानदेवे ॥६॥
भीममुद्रा डोळा निरंजन मैदान ।
झाले ब्रह्मपूर्ण ज्ञानदेव ॥७॥
नामा म्हणे आता लोपला दिनकर ।
बाप ज्ञानेश्वर समाधिस्थ ॥८॥

निवृत्तीने बाहेर आणिले गोपाळा 15

निवृत्तीने बाहेर आणिले गोपाळा ।
घातियेली शिळा समाधीसी ॥१॥
सोपान मुक्‍ताई सांदिली शरीरा ।
म्हणती धरा धरा निवृत्तीसी ॥२॥
आणिकांची तेथे उद्विग्‍न ती मने ।
घालिताती सुमने समाधीसी ॥३॥
नामदेवे भावे केली असे पूजा ।
बापा ज्ञानराजा पुण्‍यापुरुषा ॥४॥

देव म्हणे रुक्‍मणी । हा 16
देव म्हणे रुक्‍मणी । हा ऐकची योगी देखिला नयनी ।
हेचि ज्ञान संजीवनी । जाण त्रैलो क्‍यासी ॥१॥
धन्य धन्य धरातळी । जो याते दृष्‍टी न्‍याहाळी ।
तो वहात येईल टाळी । वैकुंठ भुवनासी ॥२॥
जो करील याची यात्रा । तो तारील सकळ गोत्रा ।
सकळही कुळे पवित्रा । याचेनि दर्शने होती ॥३॥
अलंकापुरी हे शिवपीठ । पूर्वी येथे होते नीलकंठ ।
ब्रह्मादिकी तप वरिष्‍ठ । येथेचि पै केलेंडर ॥४॥
इंद्र येऊनिया भूमीसी । याग संपादिले अहनीशी ।
इंद्रायणी इंदोरिसी । पंचक्रोशी यापासुनी ॥५॥
येथे त्रीवेणी गुप्‍त असे । भैरवापासुनी भागीरथी वसे ।
पूर्व वटी जे माया दिसे । ते प्रत्यक्ष जाण पार्वती ॥६॥
भोवती वन वल्‍ली वृक्षी । येथे देव येऊनी होती पक्षी ।
हे असे नित्य साक्षी । अस्‍थी नासती उदकी ॥७॥
पंढरीहूनि हे सोपे । जनांची हरावया पापे ।
कळिकाळ कोपलिया कांपे । न चले चि अलंकापुरासी ॥८॥
ऐसे सांगता हरीसी । प्रेम आसेंडले रुक्मीणीसी ।
म्हणे धन्य धन्य जयाचे कुशी । ज्ञानदेव जन्‍मले ॥९॥
नामा म्हणे माझा स्‍वामी । वसे संत समागमी ।
ऐसे संगीतले ग्रामी । अलंकापुरासी ॥१०॥

समाधि परिपूर्ण बैसले 17
समाधि परिपूर्ण बैसले ज्ञानेश्वर । उठविले भार वैष्‍णवाचे ॥१॥
अलंकापुरी सव्‍य घेतली ते संती । दिली भागीरथी ज्ञानालागी ॥२॥
भैरवापासूनि उगम निरंतर । रानोमाळ झरे तीर्थ गंगा ॥३॥
सैंध इंद्रायणी वाहती मिळोनी । अखंड ते क्षणी ओघ जाती ॥४॥
चालिले विमान गंधर्व सुरगण । यात्रा परिपूर्ण झाली म्हणती ॥५॥
तीर्थ महोत्‍सह झाला म्हणती सारासार । देव ऋषीश्वर परतले ॥६॥
वैष्‍णवाचे भार निघाले बाहेरी । केला जयजयकार सर्वत्रांनी ॥७॥
पंढरीचा पोहा निघाला बाहेर । गरुडावरी स्‍वार देव झाले ॥८॥
नामा म्हणे ऐसा सुखी ज्ञानेश्वर । झाला असे स्थिर ब्रह्मबोधे ॥९॥

ऐसियांचे जो चरित्र 18
ऐसियांचे जो चरित्र आवडी ऐके । तो या भक्‍तांबरोबरी तुके ।
भोगी वैकुंठ निजसुखे । देव स्‍वयंमुखे बोलिले ॥१॥
धन्य धन्य तो पुंडलिक भक्‍त । जया कारणे हरि तिष्‍ठत ।
ऐसे पोवाडे गर्जतात । जग तारीत नामे करुनि ॥२॥
जन्‍मोजन्‍मी सभाग्‍य होती । तयांलागी निजपद प्राप्ति ।
करा काळी पुनरावृत्ति । न येती मागुती संसारी ॥३॥
नामा म्हणे नामस्‍करणे । तुटती प्रपंचधरण बंधने ।
ते सुख पावती निधान । समचरण देखलिया ॥४॥
समाप्त

॥ संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधी अभंग समाप्त ॥